باید حوزه های علمیه فلسفه‌های مضاف را گسترش دهند و زمین بازی را تغییر دهند
به گزارش خبرنگار مهر، مجله تصویری «قرارگاه» شب گذشته، دوشنبه ۲۶ آذر با موضوع «وحدت حوزه و دانشگاه؛ از ایده‌های راهبردی تا تجارب میدانی» از شبکه قرآن و معارف سیما پخش شد.
برنامه قرارگاه در این قسمت میزبان فهیمه فرهمندپور دبیر ستاد زن و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی، فرشته روح‌افزا استاد حوزه و دانشگاه، حجت‌الاسلام مجتبی نام‌خواه پژوهشگر اجتماعی، حجت الاسلام وطن‌فدا محقق و نویسنده و حجت‌الاسلام دادسرشت مدیر مرکز حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان بود.
در این برنامه پنج ایده وحدت دانش‌محور، انسان‌محور، نهادمحور، فعالیت‌محور و قالب‌محور برای حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با کارشناسان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
وحدت حوزه و دانشگاه بخشی از ایده انقلاب اسلامی است
در ابتدای برنامه حجت‌الاسلام نام‌خواه اظهار کرد: اولین‌بار ایده وحدت حوزه و دانشگاه در سال ۴۸ در نامه‌ای از امام خمینی مطرح شد. در دیدگاه حضرت امام ایده وحدت حوزه و دانشگاه بخشی از ایده انقلاب اسلامی است و جنبه انقلابی به معنای تغییرخواهانه دارد. اساساً وحدت حوزه و دانشگاه بسط تلاش و کوشش برای از بین بردن نظم پیشین و ساختن یک نظم اجتماعی جدید است. بنابراین ایده وحدت حوزه و دانشگاه در میانه یک انقلاب و دگرگونی اجتماعی متولد شد.
وی افزود: ایده وحدت حوزه و دانشگاه که در ابتدا می‌خواست نیروی اجتماعی برای ایجاد نظم جدید شکل دهد پس از انقلاب اسلامی صورت محافظه‌کارانه پیدا کرد و در پی آن، صورت نهادی پیدا کرد. در واقع تولد این نهادها محصول شکست سطوح مختلف ایده وحدت حوزه و دانشگاه است؛ یعنی چون نتوانستیم این جنبش را تبدیل به موجودی برای زیستن در دوران انقلاب اسلامی کنیم، آن را در برخی نهادها مدفون کردیم. بنابراین مراد از ایده وحدت حوزه و دانشگاهی که امام مطرح می‌کند این نیست مرکزی تأسیس شود که حوزوی و دانشگاهی باشد بلکه این صورتی محافظه‌کارانه از آن ایده است.
نام‌خواه در مقام آسیب‌شناسی وحدت حوزه و دانشگاه بیان کرد: ایده وحدت حوزه و دانشگاه در میدان متولد شده و امروز انقلاب اسلامی نیاز دارد با استفاده از این ایده، نیروی اجتماعی شکل دهد و آن را به میدان بیاورد. مشکل اصلی این است که قرار بوده طبقه تحصیل‌کرده با هم یک جریان اجتماعی شکل دهند و در میدان باشند ولی ما در بیرون میدان به این وحدت دست پیدا کردیم.
وی در پایان گفت: ما متفکران و روشنفکرانی داشتیم که عمیقاً به محتوا و مضمون این ایده پایبند بودند؛ افرادی مثل شهید مطهری و دکتر شریعتی که بارها نسبت به نسل جوانی که از دل مناسبات اجتماعی و تمایل به تغییرات اجتماعی به حوزه و دانشگاه آمده بودند ابراز امیدواری می‌کردند. من شخصاً وقتی امروز به وضعیت حوزه و دانشگاه نگاه می‌کنم می‌بینیم آن چیزی که نقطه امید آنها بوده، امروز به صورت یک خط ممتد برای ما تشکیل شده، یعنی انبوه جوانانی که در ارتباط با یک غایت و ایده اجتماعی در حوزه و دانشگاه تحصیل می‌کنند وجود دارند که موتور پیشرفت جامعه را شکل می‌دهند.
تحول در نهاد علم نیازمند تحول نهاد فکر است
در ادامه برنامه حجت‌الاسلام وطن‌پناه پیرامون وضعیت کنونی وحدت حوزه و دانشگاه اظهار کرد: اگر انقلاب اسلامی را اینطور فهم کنیم که انقلاب نیامده صرفاً جریان ضد ظلم باشد و دنبال آن باشد که نظامی برود و نظامی جدید بیاید بلکه ادعای ساخت حیات جدید برای بشر را دارد و دنبال ساخت تمدنی نوین است، باید بدانیم تمدن در چند نهاد خودش را سوار می‌کند و نشان می‌دهد از جمله حوزه فکر، علم، معنویت و سبک زندگی. نهاد علم مهمترین نهاد ساخت یک تمدن است. مقام معظم رهبری بارها بر این مطلب تاکید کردند که نهاد علم مهمترین نهاد برای ساخت آینده است. برای اینکه نهاد علم در کشوری سامان پیدا کند باید نهاد فکر تحول پیدا کند.
وی تصریح کرد: ما یک نهاد علم به نام نهاد حوزه داریم که سابقه خودش را دارد و دوران شکوه و دوران افولی داشته، از طرفی نهاد دانشگاه را داریم که نهادی مدرن است. بنابراین ما با هر دو نهاد طرف هستیم و باید میان این دو نهاد، که دو رویکرد متفاوت دارند وحدت اتفاق بیفتد. باید توجه داشت که وحدت حوزه و دانشگاه یک تشریفات نیست بلکه به تعبیر حضرت امام، تا این اتفاق نیفتد انقلاب به ثمرات خودش نمی‌رسد منتهی ما هر چه جلوتر رفتیم از همین روز وحدت حوزه و دانشگاه بگیرید که یک یادبود است تا ارگان‌ها و نهادهایی که برای این منظور درست شده، از زاویه حضرت امام به وحدت حوزه و دانشگاه نگاه نکردیم.
علوم حوزوی می تواند به دانش جهت دهد
در ادامه برنامه فرشته روح‌افزا در توضیح ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه بیان کرد: در دانشگاه‌های غربی بیشترین مصرف علم برای مصارف نظامی است و بعد از آن نوبت به رفاه انسان‌ها می‌رسد. به همین جهت در نظر امام خمینی، مقام معظم رهبری، شهید مطهری و شهید مفتح چنین است که اگر انسان مجهز به علم شود ولی علم بدون تقوا، این انسان از علمش استفاده مفید نمی‌کند و در جهت درست حرکت نمی‌کند. آنچه به ما جهت درست می‌دهد حوزه است که تعالیم دینی را می‌آورد و این قسمت را کامل می‌کند. از سوی دیگر حوزه هم نیاز دارد به علم مجهز شود و از آن استفاده کند.
وی افزود: در کشور ما این پیوند به خوبی شکل گرفته است. ما دانشمندان زیادی داریم که راه شهادت را انتخاب کردند؛ این یعنی دانشمندی که ابزار علم را دارد پای مکتب شهادت ایستاده است. در حوزه هم همینطور است و ما حوزویانی داریم که از جایگاه بالای علمی بهره‌مند بودند. من فکر می‌کنم باید اساتید دانشگاه را مجهز کنیم و منافع تلفیق حوزه و دانشگاه را برای دانشجویان بیان کنیم. اگر بتوانیم یک دانشگاه اسلامی به معنای واقعی که در همه علوم و فنون سرآمد باشد شکل دهیم و از طرفی، کسانی که به این علوم دست پیدا می‌کنند انسان باشند الگوی بسیار موفقی برای دنیا خواهد بود.
در بخش دیگر برنامه حجت‌الاسلام محمد دادسرشت، مدیر مرکز حوزه علوم اسلامی دانشگاهیان و مسئول دبیرخانه وحدت حوزه و دانشگاه درباره اقدامات انجام‌شده در راستای وحدت این نهاد دانشی اظهار کرد: یکی از مهمترین اتفاقات در این زمینه ایجاد بانک دستاوردهای وحدت حوزه و دانشگاه است. اساساً یکی از اموراتی که به دبیرخانه مربوط می‌شود جمع‌آوری دستاوردهای وحدت حوزه و دانشگاه است. برخی سوال دارند که این همه درباره وحدت صحبت شد چه حاصلی داشت. برای پاسخگویی به این سوال ما به این نتیجه رسیدیم دستاوردها جمع شود و در جایی عرضه شود. لذا تارنمایی بدین منظور ایجاد شد تا دستاوردها در آن ثبت و ضبط شود. این یکی از مهمترین اقدامات است.
وی افزود: یکی دیگر از اقداماتی که شکل گرفته ایجاد و گسترش تالار گفت‌وگوی حوزه و دانشگاه است. تالار گفت‌وگوی حوزه و دانشگاه هر مکان و جلسه‌ای است که حوزویان و دانشگاهیان در آن درباره مسائل پیرامون خودشان گفت‌وگو می‌کنند و به ایده‌پردازی برای حل آن می‌پردازند. ما در دانشگاه‌های مهم برگزاری تالار را داشتیم و امیدواریم اثرات این تالارها را شاهد باشیم. یک اقدام دیگر برگزاری اردوی علم و دین و بازدید از مراکز میان‌رشته‌ای است که در قم برگزار می‌شود.
توسعه فلسفه علم؛ پروژه ای مشترک برای وحدت حوزه و دانشگاه
در بخش پایانی برنامه فهیمه فرهمندپور؛ دبیر ستاد زن و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: وقتی مقام معظم رهبری بر جنبش نرم‌افزاری تاکید می‌کنند ذهن‌ها معطوف به تولید علم و جابجایی مرزهای دانش می‌شود که البته این مسئله در جای خودش ارزشمند است ولی به نظرم یک نکته در نگاه ایشان وجود دارد که در تحقق آن غفلت کردیم و آن این است که تولید علم به معنای تولید فلسفه علم مد نظر است.
وی افزود: وقتی شما مرز دانش را جابجا می‌کنید در زمینی که دیگران طراحی کردند بازی کردید، لذا شما باید بتوانید زمین بازی جدیدی طراحی کنید. ما الآن در رشته‌های مختلفی همچون فیزیک و شیمی فعالیت می‌کنیم ولی کمتر روی فلسفه این دانش‌ها کار کردیم در حالی که در تاریخ تفکر اسلامی دانشمندان مسلمان همین علوم را می‌گرفتند و در قالب جدید سازماندهی جدید کردند. تا زمانی که زمین بازی را طراحی کنیم توسعه دانش، زمینه‌ساز شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی نمی‌شود.
فرهمندپور تاکید کرد: به نظرم ضرورت دارد حوزه‌ها در این بخش فعالیت کنند و فلسفه‌های مضاف را فربه کنند و زمین بازی را تغییر دهند. بنابراین یک بخش جدی پیوند حوزه و دانشگاه این است که در راستای «العلم سلطان»، حوزویان و دانشگاهیان تلاش کنند علمی تولید شود که در زمین تفکر دینی باشد. این یک وجهی از پیوند حوزه و دانشگاه است که حتماً باید مورد نظر قرار بگیرد.
در پایان یادآور می‌شود مجله تصویری «قرارگاه» روزهای زوج از ساعت ۲۱ به صورت زنده در گفتگو با صاحب نظران عرصه نظر و عمل به صورت حضوری، تلفنی و اسکایپ برای علاقه‌مندان پخش می‌شود.
بررسی فعالیت عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جبهه انقلاب در راستای معرفی ظرفیت‌های متنوع و متکثر شبکه‌های مردمی و نیز ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی بین گروه‌های مختلف در طرح و نوع مواجهه با موضوعات و مسائل مهم و اساسی جامعه و کشور از مهمترین اهداف تولید و پخش مجله تصویری «قرارگاه» عنوان شده است.