درهای باز شرق به روی ایران

در پرتو این راهبرد ایران از تلاش برای همکاری صرف با کشورهای غربی فراتر رفته و طلوع شرق را مورد توجه ویژه قرار داده است. همکاری‌های چندجانبه با قدرت‌هایی چون چین و روسیه و تعامل با سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی جدید، گامی بلند در مسیر تأمین منافع ملی ایران و بازتعریف جایگاه جمهوری ایران در نظم جهانی قلمداد می‌شود.سه رویداد کلیدی شامل سفر سیدعباس عراقچی وزیر خارجه به چین، سفر قریب‌الوقوع مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور به روسیه و خبر عضویت ناظر ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همگی گویای همین مسأله مهم است.در این گزارش، با بررسی تحولات به ابعاد این راهبرد و تأثیر آن بر منافع ملی ایران پرداخته می‌شود.
   
جایگاه شرق در مانیفست سیاست خارجی دولت چهاردهم
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران با انتشار مقاله‌ای در ابتدای آغاز به کار دولت چهاردهم در روزنامه «تهران تایمز»، راهبرد سیاست خارجی دولت خود را تشریح کرد. در این راهبرد جایگاه متحدان شرقی در سبد دیپلماسی اقتصادی کشور قابل تامل است. وی در این مقاله، تأکید داشت که چین و روسیه دوستان و پشتیبانان ایران در دوران سختی بوده‌اند. پزشکیان با ارجاع به نقشه راه ۲۵ ساله ایران و چین، این شراکت را گامی کلیدی درجهت تحقق یک «شراکت جامع راهبردی» توصیف کرد و تمایل دولت خود را برای گسترش همکاری‌ها با چین و روسیه در چارچوب نظم جدید جهانی ابرازداشت.وی همچنین بااشاره به نقش مهم چین در تسهیل عادی‌سازی روابط ایران و عربستان سعودی و عضویت ایران در سازمان‌هایی مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، این همکاری‌ها را جزئی جدایی‌ناپذیر ازسیاست خارجی ایران دانست. این موارد نشان می‌دهد دولتمردان چهاردهم از خطاهای صورت‌گرفته در دولت‌های یازدهم و دوازدهم فاصله گرفته و غرب‌گرایی افراطی را تامین‌کننده منافع ملی نمی‌دانند.
   
ایران و شرق: یک نگاه تاریخی
تاریخ روابط ایران با قدرت‌های شرقی مانند چین و روسیه به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. مسیر جاده ابریشم که ایران نقشی کلیدی در آن ایفا می‌کرد، نقطه آغازین پیوندهای اقتصادی و فرهنگی میان تمدن‌های ایران و چین بود. با این حال، در سال‌های اخیر، ایران سیاست همکاری با کشورهای شرقی به عنوان متحدانی که کمترین اختلافات و تعارضات منافع را با یکدیگر دارند و در صورت وقوع چالش‌ها به اصل احترام متقابل و بازی برد- برد و مذاکرات برابر متمسک می‌شوند در دستور کار و اولویت خود قرار داد. همکاری ایران و کشورهای شرقی نه‌تنها منجر به تامین منافع همه بازیگران خواهد شد که به ایران در مسیر مقابله با فشارهای غرب، کاهش وابستگی اقتصادی و سیاسی به آنها و تقویت تعاملات منطقه‌ای کمک خواهد کرد.علاوه بر این‌که همکاری با «دوستان دوران سختی» بر تقویت روابط دوجانبه با چین و روسیه متمرکز بوده، شامل مشارکت در سازوکارهای چندجانبه نیز می‌شود. گام بزرگ این اقدام در دولت سیزدهم با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و بریکس برداشته شد و نام شهیدان آیت‌ا… رئیسی و حسین امیرعبداللهیان با به سرانجام رسیدن این اقدام بزرگ بر تارک تاریخ سیاست خارجی ایران ثبت گردید.
   
سفر وزیر خارجه به چین: تأکید بر روابط راهبردی
اکنون سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در اولین سفر خود به‌چین بعد از تصدی مسئولیت وزارت خارجه به دعوت همتای خود عازم پکن شده است. وی اهداف این سفر را رایزنی درحوزه روابط دوجانبه و بررسی مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی عنوان کرد. وزیر خارجه در یادداشتی که در روزنامه معتبر «پیپلز دیلی» منتشر شد، بر اهمیت روابط تاریخی و راهبردی ایران و چین تأکید کرد.عراقچی در این یادداشت، نقش چین را به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی نظم نوین جهانی و شریک راهبردی ایران ستود. او به همکاری دو کشور در ابتکار «کمربند-راه» اشاره کرد که هدف آن ایجاد یک شبکه تجاری و اقتصادی گسترده در آسیا و اروپا است. همچنین، عراقچی به دستاوردهای توافق ۲۵ ساله ایران وچین و تأثیرآن بر گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی وفرهنگی پرداخت.این سفردرحالی انجام شد که ایران درآستانه سالی حساس ازنظرتحولات‌منطقه‌ای وبین‌المللی قراردارد. رایزنی‌های عراقچی با مقامات چینی نه‌تنها بر محور روابط دوجانبه، بلکه بر هماهنگی درباره موضوعات کلیدی مانند امنیت منطقه‌ای، آینده برجام و چندجانبه‌گرایی متمرکز بود.
   
سفر رئیس‌جمهور به روسیه: گامی بلند در روابط دوجانبه
در روزهای پایانی ماه جاری نیز، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به مسکو سفر خواهد کرد تا سند جامع همکاری‌های ایران و روسیه را با ولادیمیر پوتین امضا کند. این سند که نتیجه سال‌ها مذاکره است، نقشه راهی برای توسعه روابط دو کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و امنیتی فراهم می‌کند.کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، از این سند به‌عنوان یک نقطه عطف در روابط دو کشور یاد کرد. وی به طرح‌های مشترک اقتصادی از جمله توسعه کریدور شمال-جنوب، انتقال گاز روسیه به ایران و پروژه‌های زیرساختی اشاره کرد که می‌تواند به تقویت پیوندهای اقتصادی وراهبردی میان دو کشور منجر شود.روابط ایران و روسیه نه‌تنها در سطح دوجانبه، بلکه درچارچوب سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز گسترش یافته است. همکاری‌هایی که به تقویت چندجانبه‌گرایی و مقابله با یکجانبه‌گرایی غرب کمک می‌کند.
   
همکاری برای منافع ملی
سیاست خارجی ایران که بر تقویت روابط ایران با قدرت‌های آسیایی و همکاری در سازوکارهای چندجانبه متمرکز است، مزایای متعددی برای تأمین منافع ملی ایران به همراه دارد. یکی از اهداف اصلی این راهبرد متنوع‌سازی سبد دیپلماسی ایران است. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب ارتباط متوازن با همه کشورهای جهان با فشارهای ناشی از تحریم‌ها مقابله می‌کند به گونه‌ای که این مسأله بارها منجر به عصبانیت دشمنان مردم ایران شده است.به عنوان نمونه، همکاری‌های ایران با چین و روسیه و عضویت در سازوکارهای منطقه‌ای مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا و شانگهای یاحضور درجمع قدرت‌های اقتصادی نوظهور جهانی در بریکس، فرصت‌های جدیدی برای توسعه مبادی صادرات و واردات ودسترسی به بازارهای بین‌المللی فراهم کرده است.این تعامل همچنین به ارتقای جایگاه بین‌المللی ایران و تقویت نقش آن در معادلات منطقه‌ای و جهانی کمک کرده و جایابی کشورمان در نظم جدید جهانی را ممکن کرده است.
   
ایران در مسیر آینده
ایران با پیگیری راهبرد نگاه متوازن به ظرفیت‌های جهانی و تعمیق روابط خود با قدرت‌های غیرغربی، توانسته است گام‌های بلندی در جهت تأمین منافع ملی خود بردارد. درجهانی که تحولات ژئوپلیتیکی به‌سرعت در حال وقوع است، ایران با تأکید بر دیپلماسی چندجانبه و همکاری با شرکای آسیایی، نه‌تنها به مقاومت در برابر فشارهای غرب پرداخته بلکه به دنبال ایجاد فرصت‌های جدید برای توسعه وپیشرفت است.این راهبرد،اگرچه با چالش‌هایی مواجه است اما نشان‌دهنده عزم ایران برای تعریف نقشی جدید در نظام بین‌المللی است.نظامی که درآن،چندجانبه‌گرایی وتعامل میان قدرت‌های مستقل، نقشی کلیدی درشکل‌دهی به آینده جهان ایفا خواهدکرد.